Sizlere daha iyi bir hizmet sunabilmek için sitemizde çerezlerden faydalanıyoruz. Deneyimlerinizi kişiselleştirmek amacıyla KVKK ve GDPR uyarınca kullanılan çerezler bakımından daha fazla bilgi için Kişisel Verilerin Korunması Kanunu sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.

Ayak Ağrısı

Ayak Ağrısı Hakkında
Ayak Ağrısı Nedenleri
Ayak Ağrısı Belirtileri
Ayak Ağrısı Tanı Ve Teşhis Yöntemleri
Ayak Ağrısı Risk Faktörleri
Ayak Ağrısı Komplikasyonları
Ayak Ağrısı Nasıl Önlenir?
Sık Sorulan Sorular

Ayak ağrısı, günlük hayatı zorlaştıran ve yaşam kalitesini düşüren bir sorundur. Ayaklar kemiklerden, kaslardan, bağlardan ve tendonlardan oluşur. Bu yapılardan herhangi birinin zarar görmesi nedeniyle ayak ağrısı meydana gelir. Ayaklar, vücut ağırlığını taşıyabilecek kadar güçlü yapıdadır. Ancak uzun süre ayakta kalmak ya da başka nedenler, ayak ağrısına neden olabilir. Ayak ağrısının tedavisi bazen uygun bir ayakkabı giymek ile sağlanabilir ancak tedavisi için altında yatan nedenin bilinmesi gerekir. Uzun süren ayak ağrılarında mutlaka doktora görünmek gerekir.

İnceleyen ve Onaylayan : Prof. Dr. İrşadi İstemi Alp Yücel

Ayak Ağrısı Hakkında

Ayaklar, karmaşık yapısı nedeniyle yaralanmaya ve ağrıya yatkın olan bölgelerdir. Ayak yapısında meydana gelen zedelenmeler, ağrıya neden olabilir. Ayak bölgesindeki iltihaplanma da ayak ağrısı nedenleri arasında yer alır. Ayak ağrısının pek çok nedeni olduğu bilinmektedir. İnsanlar, hayatının her döneminde ayak ağrısı problemi yaşayabilir. Bu ağrı çocuk yaşlarda görülebileceği gibi yaşlılık döneminde de ortaya çıkabilir. Ayak ağrıları kısa süreli olabileceği gibi uzun da sürebilir ve kronik hale gelebilir.

Ayak Ağrısı Nedir?

Ayak ağrısı kemikler, bağ dokular, kaslar, topuklar, kan damarları, sinirler, lifler, ayak tırnakları, topuk kemikleri ve deriden oluşan yapılarda zedelenme ya da iltihaplanma meydan gelmesi durumunda ortaya çıkan ağrılara verilen isimdir. Ayak ağrıları bölgeye ve oluşum nedenlerine göre farklılık gösterir. Her insanın hayatında bir kez de olsa yaşadığı ayak ağrısı probleminin pek çok nedeni vardır.

Topuk Ağrısı

Plantar fasiit adı verilen hastalık, topuk ağrısının en yaygın nedenleri arasında yer alır. Plantar fasya adı verilen yapıda iltihaplanma olması, plantar fasiit nedenidir. Plantar fasya ise topuk kemiklerini ayak parmaklarına bağlayan bağ doku yapısıdır. Genellikle askerlerde ya da sporcularda görülen bu hastalık, sabahları yataktan kalkıldığında ağrıların kötüleşmesine neden olur. Bu hastalığın tedavisi dinlenmek, ayak kas egzersizleri, topuk egzersizleri ve ayağa tam olarak uyum sağlayan ayakkabıların giyilmesi ile sağlanır.

Topuk dikeni ise topuk ağrının bir başka nedenidir. Topuk dikeni, topuk kemiğinin dibinde oluşan anormal birikimlerdir. Bu birikimler koşmak, anormal duruş, anormal yürüyüş ve ayağa uygun olmayan ayakkabıların giyilmesi sonucunda meydana gelir. Ayakları düz tabanlı ya da yüksek kemerli olan kişilerde topuk dikeni görülme olasılığı daha fazladır. Topuk dikeninin tedavisi ise fizik tedavi, ayakkabıya özel destek konulması, özel topuk pedi kullanılması ya da rahat ayakkabılar giyilmesi ile yapılır.

Çok sert düşme ya da yaralanma nedeniyle oluşan topuk kemiğinin çatlaması ya da kırılması da topuk ağrısının nedenleri arasında yer alır. Bu durumda şişme ve morarma gerçekleşir. Fizik terapi, ağrı kesici kullanımı ve dinlenme ile bu ağrıların tedavisi sağlanır.

Taban Ağrısı

Ayak tabanında iltihaplanma oluşması, taban ağrısının en yaygın nedenidir. Kötü ayakkabı tercihi yapılması, koşma ve zıplama gibi eylemlerden sonra görülen bu iltihaplanma topuklarda oluşursa, topuk çürüğü adı verilen bir durum meydana gelir ve topuk ağrısına neden olur.

Kadınlarda yüksek topuklu ve sıkan ayakkabılar giyilmesi sonucunda da topuk ağrısı oluşabilir. Ayak parmak dipleri etrafında yer alan sinir dokusunun sertleşmesine neden olan bu durum, ayak tabanında ağrıya, uyuşmaya ve tuhaf duygular hissedilmesine neden olur. Baş parmağın etrafındaki liflerin incelmesi ve iltihaplanması nedeniyle de topuk ağrısı meydana gelebilir. Bu ağrılar alçak topuklu ayakkabıların giyilmesi, dinlenme ve buz koyma ile tedavi edilebilir.

Ayak Kemeri Ağrısı

Ayaklarda görülen düz tabanlık ve plantar fasiit gibi hastalıklar ayak kemeri ağrısına neden olur. Düz taban ayakkabılar giyilmesi, fizik terapi, bastonla yürümek, buz koyma ve dinlenme ile tedavisi sağlanabilir.

Ayak Parmağı Ağrısı

Artrit ve gut adı verilen hastalıklar iltihaplanmaya yol açarak ayak parmaklarında ağrıya neden olur. Bu ağrı genellikle ayakların baş parmaklarında görülür. Ayağın kenarlarında oluşan kemik çıkıntısına ise bunyon adı verilir ve bunyonlar da ayak parmaklarında ağrı yaratır. Bu tür ayak parmaklarının ağrısının tedavisi için rahat ayakkabıların giyilmesi tavsiye edilir. Ayaklarda oluşan nasır ve su toplamaları da ayak parmaklarında ağrıya neden olur ancak bunlar geçici süreli ağrılar oluşturur.

Ayak Ağrısına Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Ayaklarda yerleşim yerlerine ve nedenlerine göre pek çok hastalık oluşabilir. Bu hastalıkların büyük bir kısmı ayaklarda ağrıya neden olur. Düz tabanlık hastalığı ayak ağrısına sebebiyet veren ve halk arasında çok fazla rastlanan bir hastalıktır. Bu hastalıkta, kavisli bir yapıya sahip olan sağlıklı ayaklar yerine ayak tabanının düzleşmesi ve farklı açılar almasına rastlanmaktadır. Ancak düz tabanlık sorununda ayak içi kavisi yoktur ve ayağın yere olan teması artar. Doğuştan olan ya da sonradan gelişen bu hastalık, ayaklarda ciddi şekilde ağrıya neden olabilir. Uzun süre ayakta kalamama, ağrı, hassasiyet, anormal şekilde yorulma ve baldır ağrıları gibi belirtilerle kendini gösterir.

Çukur ayak; ayak kavisinin normalden fazla olması durumudur ve pes kavus olarak adlandırılır. Genetik olarak meydana gelen bu durum, nörolojik hastalıklar ya da travmalar sonrasında da ortaya çıkabilir. Ayak tabanında kavisli görüntünün ortaya çıkmasını sağlayan bir tendon bulunur. Bu tendonun az çalışması düz tabanlığa, fazla çalışması ise çukur ayak sorununa neden olur. Çukur ayak, tabana fazla baskı yapar ve bunun sonucunda ayaklarda ağrı ve iltihaplanma görülebilir.

Pek ekinus; ayak bilek eklemlerinin yukarı doğru kıvrılmasının sınırlanması durumuna verilen isimdir. Bu sorunu yaşayan bireylerde bacağın ön kısmından ayağın üzerine kadar olan bölümün esnek olmadığı görülür. Pek ekinus doğuştan hastanın tek ayağında veya hastanın iki ayağında da görülebilme ihtimali yüksektir. Doğuştan gelişebilen bu sorunun sonradan ortaya çıkma ihtimali de vardır. En yaygın belirtisi ayaklarda ağrı olmasıdır.

Pes ekinovarus; doğuştan gelen çarpık ayak sendromu olarak tanımlanır. Ayakların içe doğru çarpık olması söz konusudur. Bu hastalık nedeniyle topuklarda yumuşama, ayağın orta kısmından iç kısma doğru dönmesi ve ayağın ön tarafından içe doğru dönme durumları görülür. Nedeni genetik faktörler olan bu sorun tek ayakta olabileceği gibi her iki ayakta da görülebilir. Bu hastalık, şiddetli ayak ağrısına neden olur ve tedavisi genellikle bebeklik çağında başlar.

Topuk ağrısı sendromu; ayak ağrısının bir başka nedenidir. Bu ağrılar ayak kirişinin yapışması, topuk kemiğinin altında bulunan yağ dokusunda bozulma olması ve kemiği kaplayan özel zarın iltihaplanması durumlarında gerçekleşir. Bu sendrom nedeniyle gelişen ağrılar bölgeseldir ve yayılma göstermez.

Taban kirişinin iltihaplanması; obezlerde, orta yaşlı olan kişilerde ve ayaklarda tekrarlayan travmalar olması durumunda görülür. Bu travmalar özellikle orta yaşlı kesime baktığımız da çok fazla ayakta kalmanın sebebi olarak karşımıza çıkıyor. Bu iltihaplanma ayaklarda, uzun süreli ve şiddetli ağrıya neden olur.

Aşil tendiniti; topuk arkasında bulunan en kalın ve en kuvvetli olan aşil adı verilen kirişin iltihaplanması sonucunda meydana gelen bir hastalıktır. Bu hastalık ayaklarda şiddetli ağrıya neden olur.

Aşil bursiti; ayaklarda ağrıya neden olan bir başka hastalıktır. Yastıkçık iltihabı olarak da adlandırılır. Ayağa uygun olmayan ayakkabıların giyilmesi sonucunda ortaya çıkar.

Aşil tendon rüptürü; aşil tendonunun yani kirişin kopması olarak adlandırılır. Kısmi ya da tam kopma olarak görülen bu durum genellikle 40 ile 50 yaşları arasında meydana gelir.

Kaş kirişinin bozulması; ayak baş parmağının bükülmesini sağlayan bir hastalıktır. Bu hastalıkta ağrı ayak tabanının tam ortasında oluşur. Ayak baş parmağının dirence karşı bükülmesi durumunda da şiddetli ağrı meydana gelir.

Haglund topuk; topuk kemiğinin arka üst köşesinin aşırı çıkıntılı olması nedeniyle meydana gelen bir hastalıktır. Bu hastalık topuk kemiğinde şiddetli ağrıya neden olur.

Sever hastalığı; topuk kemiğinin büyüme kısmında görülen iltihaplanmadır. Atletik olan, aktif ve şişman erkek çocuklarında görülür. Aktivite sonrası topallamaya yol açan ayak ağrıları oluşur.

Ayağın ön kısmında meydana gelen bozukluklar; ayaktaki tarak kemiği başlarında ağrıya neden olur. Çukur ayak hastalığında ortaya çıkan bu durum ayaklarda şiddetli ağrıya neden olur.

Parmak deformitesi; ayak baş parmağının dışarı doğru bükülmesi nedeniyle oluşan deformasyonlardır. Kadınlarda görülen bu durum yüksek topuklu ayakkabıların giyilmesi ve bu ayakkabıların ayakları sıkması sonucunda görülür. Ayak baş parmağının ekleminin üzerinde çıkıntı ile birlikte kronik bağ dokusu kalınlaşması ve iltihaplanma görülür. Görülen bu iltihaplanma özellikle eklem bölgesinde görülmesinden dolayı ayaklarda ne yazık ki ciddi ağrılara sebep oluyor.

Yaygın görülmeyen ancak ayak ağrısına neden olan diğer hastalıklar; travmaya bağlı olarak gelişen kırıklar ve kronik ayak zorlaması, ayak eklemlerinin iltihaplanması, damarsal bozukluklar, sinir sistemi ile ilgili olan gut ve metabolik hastalıklar şeklindedir.

Ayak Ağrısı Nedenleri

Ayak ağrısı nedenleri genetik olabileceği gibi çeşitli hastalıklardan da kaynaklanabilir. Genel olarak karşılaşılan nedenler; ayaklara uygun ayakkabıların giyilmemesi, ayakların fazla zorlanması, ayakta fazla kalma ve aşırı kilolu olunmasıdır.

Nasır

Nasır, cildin kendini savunma yöntemi olarak adlandırılabilir. Cildimizde bulunan bir bölgenin uzun süreli olarak baskıya ve sürtünmeye maruz kalması sonucunda nasır meydana gelir. Nasırlar genellikle vücudun en çok kullanılan bölgeleri olan el, ayak, topuk ve parmaklarda görülür. Bunyon adı verilen başparmak çıkıntısı hastalığı da nasır oluşma nedenlerindendir. Parmakta çıkıntı olan yerler sürekli ayakkabıya sürter ve nasır meydana gelir. Ayaklarda nasır olması durumunda sürekli olarak üstüne baskı yapılır ve ağrı meydana gelir. Nasırın ortadan kaldırılması için baskı ve sürtünmenin yok olması gerekir. Bu nedenle ayağı sıkmayan ayakkabıların giyilmesi tavsiye edilir.

Tendon, Bağ Veya Kemik Zedelenmesi

Stres kırıkları, bursit, aşil tendonu hasarı ya da topuk diken gibi hastalıklar, ayakta meydana gelen ağrıların başlıca nedenleridir. Bu hastalıklar egzersizlerin yanlış yapılması, basketbol, tenis, bale gibi yüksek darbeye maruz kalınan sporların yapılması, kötü ayakkabı tercihi yapılması ve fazla kilolar nedeniyle ortaya çıkar.

Topuk dikeni, bursit ve tendon iltihabi hastalıklardır. Bursit, eklemleri koruyan bursa adı verilen yastıkçıkların iltihaplanması hastalığıdır. Ayaktaki stres kırıkları ise ayaklara fazla yüklenilmesi nedeniyle oluşan ayak kemiklerinin çatlamasına verilen isimdir. Stres kırıkları, ayaklara fazla yük binmesine neden olan sporların yapılması sonucunda meydana gelir. Hareketsiz yaşama sahip olan ve birdenbire ağır spor yapan kişilerde oldukça sık rastlanır. Örneğin; askere yeni başlayan erlerde oldukça sık görülen bir hastalıktır.

Ayak ağrısına neden olan hastalığın belirlenebilmesi için mutlaka bir doktorla görüşülmelidir. Nedene göre tedavisi yapılır. Tendon, bağ veya kemik zedelenmesi nedeniyle meydana gelen ayak ağrılarının tedavisi için öncelikle zedelenmeye yol açan sorunun belirlenmesi ve bu zedelenmenin ortadan kaldırılması gerekir. İyileşme döneminden sonra ayak ağrılarının tekrarlamaması için mutlaka doğru ayakkabı tercihi yapılmalı ve ayakların rahat olması sağlanmalıdır.

Kireçlenme

Artrit adı da verilen kireçlenme, ayak ağrılarının başlıca nedenleri arasında yer alır. Osteoartrit, romatizmal artrit ve gut hastalığı gibi nedenlerle kireçlenme meydana gelir. Osteoartrit hastalığında kemikler arasında bulunan kıkırdak dokuların aşınması söz konusudur ve şiddetli ayak ağrısına neden olur. Romatizmal artrit ise eklemlerin iltihaplanması sorunudur ve ayaklarda deformeye neden olur. Gut hastalığı ise ayakların baş parmağını etkileyen ve ürik asidin vücutta kristal şekilde görülmesine neden olan bir hastalıktır. Ayaklarda kireçlenmeye neden olan bu üç hastalığın da tedavisi kendine özgüdür.

Periferal Nöropati

Ayaklarda, bacaklarda, el ve kollarda sinir hasarı oluşması durumuna verilen isimdir. Bu bölgelerdeki sinirler hasara uğradığında güç kaybı, şişlik, ağrı, uyuşma ve karıncalanma gibi durumlar meydana gelir. Bu hastalığın şeker, yetersiz beslenme, kireçlenme gibi pek çok nedeni olabilir. Hastalığın tedavisi için altında yatan nedenin bulunması gerekir.

Kırık Ve Çıkıklar

Ayaklarda meydana gelen kırık ve çıkıklar ağrı ile birlikte morarma, şişlik, doku zedelenmesi gibi belirtilerle kendini gösterir. Yürüme, koşma ya da tırmanma gibi aktiviteler sırasında ortaya çıkabilir. Basit bir burkulma ile de meydana gelebilen ayak ağrılarının ihmal edilmemesi gerekir. Kırıklar, kemik dokusunun bütünlüğünün bozulması sonucunda meydana gelir. Çıkık ise eklemi oluşturan kemiklerden birinin yerinden çıkması olarak tanımlanır. Her iki durumda da şişlik, morarma, ağrı, hareketlerde kısıtlama, şekil bozukluğu gibi durumlar meydana gelir.

Tümörler

Ayak kemiklerinde meydana gelen tümörler iyi huylu ya da kötü huylu olabilir. Genellikle iyi huylu olan bu tümörler, kötü huylu olduğunda kanser adını alır. Kemik tümörler genellikle genç yaşlarda ortaya çıkar. Spor yaralanmaları, fiziksel aktivitenin az olması ve yanlış beslenme gibi nedenlerle ortaya çıkan bu tümörler, çekilen filmler sonrasında tespit edilir. Tümörler, ayakta bulunduğu bölgeye ve büyüklüğüne göre değişebilen şiddette ağrıya neden olurlar.

Morton Nöroması

Morton nöroması parmak arası sinirlerde büyüme olması hastalığına verilen isimdir. Genel olarak 3 ve 4. Parmaklardaki sinirlerin üzerine basınç uygulanması nedeniyle ortaya çıkar. Yürürken ortaya çıkan ağrı ve yanma ile kendini gösteren bu hastalığa, genellikle kadınlarda rastlanır. Bu sorun nedeniyle ayaklarda sürekli ağrı da görülebilir.

Ayakkabı Tercihi

Yanlış ayakkabı tercihleri de ayaklarda ağrıya neden olur. Özellikle kadınların yüksek topuklu ayakkabılar giymesi, ayak problemlerinin artmasına neden olur. Sürekli yüksek topuklu ayakkabı giymek, ayakkabının sıkması ve bu ayakkabıların dar burunlu olması, ayak ağrılarının artmasına neden olur. Bununla birlikte ayak ve baldır kaslarında kasılma, nasır, ayaklarda şekil bozuklukları, diz ve bel ağrıları görülebilir. Ayakkabıların 5 cm den fazla topuğunun olması, ayaklara fazladan yük binmesini sağlar ve bu da kronikleşen ayak ağrılarına neden olabilir.

Parmak Deformitesi

Ayak parmaklarında deformite olması, ayak ağrılarına neden olur. Bu bozulmalar baş ve küçük parmaklarda olabileceği gibi ortadaki parmaklarda da meydana gelebilir. Parmak bozulmaları genellikle yukarı doğru kıvrılma şekline görülür. Bu kıvrılmalar ayakkabı giyildiğinde sürtünme ve zorlanma ile birlikte nasırlara yol açabilir. Deformiteler, kemik çıkıntıları şeklinde de gelişebilir ve yine ayakkabının doğru seçilmemesi nedeniyle ağrıya neden olur. Parmak deformitesi olması durumunda ayakkabıların bol ve rahat olması tercih edilmelidir.

Batık Ayak Tırnakları

Batık ayak tırnakları ayakların baş parmaklarında ortaya çıkan ve hemen herkeste görülebilen bir rahatsızlıktır. Tırnağın içten büyüyerek derinin altına girmesi şeklinde ortaya çıkan bu rahatsızlık kadınlara oranla erkeklerde daha fazla görülmektedir. Tırnak batmasının en önemli belirtileri parmakların uç kısımlarında ağrı oluşması ve sızlamadır. Batık tırnak olan bölgede kaşıntı kızarıklık şişme ve iltihaplanma da görülebilir. Batık tırnakların en yaygın nedeni ayağı sıkan ve rahatsız eden ayakkabıların giyilmesidir. Yanlış tırnak kesme, yanlış aletlerle ve hijyenik olmayan ortamlarda uygulanan pedikür, ayak tırnaklarının darbe alması ya da zedelenmesi, tırnaklarda bulunan mantar gibi enfeksiyonlar ya da genetik faktörler, tırnak batmasının diğer nedenleridir. Batık tırnaklar, iltihaplanma ile birlikte parmaklara yayılır ve ayaklarda şiddetli ağrıya neden olur. Bu ağrılar özellikle ayakkabı giydikten sonra ve yürüme aktivitesi sırasında görülür.

Ayak Ağrısı Belirtileri

Ayak ağrılarına, altında yatan nedene göre farklı belirtiler eşlik edebilir. Bu belirtiler, ayak ağrısı ile birlikte başka sorunların da olduğunun habercisidir. Ayak ağrıları, kronikleşen bazı hastalıklara neden olabilir. Bu nedenle ayak ağrılarının önemsenmesi ve diğer belirtilerin de görülmesi durumunda hemen bir doktora başvurulması gerekir.

Gece Ağrıları

Ayak ağrıları genellikle geceleri ortaya çıkar. Gece, uykunuzdan uyanmanıza neden olabilecek şiddette ağrılar oluşabilir. Bu ağrılar eklem iltihapları, kırık, çıkık, zedelenme gibi durumlar ile birlikte görülür.

Karıncalanma

Ayak ağrıları ile birlikte görülen karıncalanma, özellikle nasır olması durumunda ortaya çıkar. Ayak yapısına uygun olmayan ayakkabıların giyilmesi ve ayakların zorlanması ayaklarda karıncalanmaya neden olabilir. Bu karıncalanma rahatsızlık verebilecek boyutta olabilir. Karıncalanma otururken ya da uzanırken meydana gelebilir.

Hareket Güçlüğü

Ayaklarda ağrı ile birlikte en yaygın görülen belirti hareket etmede zorluk yaşanmasıdır. Ayak ağrıları şiddetli olabilir ve yürümeyi zorlaştırabilir. Bu ağrıların özellikle taban ve eklem kısmında olması hareket güçlüğü meydana getirir. Doku zedelenmesi, topuk hastalıkları, taban hastalıkları gibi sorunların varlığında hareket güçlüğü görülür. Ayaklarda ağrı ile birlikte hareket güçlüğü de görülüyorsa, vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.

Ayak Ağrısı Tanı Ve Teşhis Yöntemleri

Ayak ağrısı için ilk etapta fiziki muayene yapılmalıdır. Doktorunuz fiziki muayene sırasında başka hastalıkların olduğundan, ayak yapısında zedelenme ya da kırık bulunduğundan veya tümör olduğundan şüphelenirse, ek testlerin yapılmasını isteyebilir.

Ortopedik Muayene

Ortopedik muayene sırasında hastanın her iki ayağının yapısı da incelenir. Kas ve bağ dokularının yapılarının elle muayenesi yapılır. Hastanın yürümesi istenir ve fiziksel aktivite sırasında hangi ayakta ağrı oluştuğuna bakılır. Ayaklarda meydana gelen şekil bozuklukları, ortopedik muayene sırasında saptanabilir. Fiziki sorunların bulunmadığı durumlarda, bu muayeneye ek olarak bazı testlerin yapılması istenir.

Tetkikler

Ayak ağrının nedenin tam olarak saptanabilmesi için ayak yapısının incelenmesi gerekir. Ayaktaki bağ dokularının, kas ve kemik yapılarının incelenmesi için birtakım testler uygulanır. Tomografi ya da ayak filmi istenebilir. Kemik tümöründen ya da gut hastalığından şüphe ediliyorsa, hastaya kan testi de yapılabilir. Bu testlerin sonucunda ayak ağrısının kesin nedeni saptanabilir ve nedene yönelik tedaviye başlanabilir.

Ayak Ağrısı Risk Faktörleri

Ayak ağrısının, bazı kişilerde diğerlerine göre oluşma ihtimali daha yüksektir. Bunun nedeni genel olarak genetik faktörlere bağlanmaktadır. Örneğin; ailesinde parmak bozuklukları olan birinin bu sorunu yaşaması ihtimali yüksektir ve bu kişilerde ayak ağrısı görülme ihtimali artar.

Bazı Meslek Grupları

Ayak ağrısı, yapılan mesleğe göre bazı insanları daha fazla etkileyebilir. Bankacılar, yüksek topuklu ayakkabı giymek zorunda kalınan meslekler, sporcular, askerler gibi iş kollarında çalışan kişilerde, ayak ağrılarının oluşma ihtimali fazladır. Ayak ağrıları, ayakkabı ile fazla ayakta kalınca ve ayağa fazla baskı yapılmasına neden olan işlerle uğraşan kişilerde daha fazla görülmektedir.

Düz Tabanlık

Düz tabanlık, ayağın iç kısmında olması gereken kavisin olmaması ve ayak tabanının tamamının düz olması anlamına gelir. Düz tabanlık ağrıları belli bir zamandan sonra ortaya çıkmaktadır. Bu aslında doğuştan gelebilmektedir. Sadece erken dönemde belli olmuyor bu durum zaman içerisinde ortaya çıkabilir illa doğuştan diyemeyiz sonradan da olma ihtimali bulunmaktadır. Birçok kişi düz tabanlık nedeniyle şikâyet yaşamadığı için tedaviye gerek duymaz ancak ilerleyen yaşlarda düz tabanlık ile birlikte ayak ağrıları oluşmaya başlayabilir. Yapılan araştırmalar, düz tabanlık sorunu olan kişilerde ayak ağrıları görülme ihtimalinin arttığını kanıtlamıştır.

Ayak Ağrısı Komplikasyonları

Ayak ağrıları ile birlikte, bu ağrılara neden olan hastalığa bağlı olarak birtakım komplikasyonlar gelişebilir. Bu komplikasyonlar ayakta şekil bozuklukları şişme, morarma, kızarıklık, iltihaplanma, kaşınma, hareket güçlüğü şeklindedir. Ayaklarda ağrı meydana gelmesi, yürümeyi ve hareket etmeyi önemli ölçüde kısıtlayabilir.

Yaşam Kalitesinin Düşmesi

Ayak ağrısı yaşayan kişiler, günlük işlerini yapamayacak duruma gelebilirler. Yürüme sırasında şiddetli ağrı hissedilebilir. Ayağa giyilen ayakkabılar daha fazla ağrı hissedilmesine neden olabilir. Bu durumlar, yaşam kalitesinin düşmesine neden olur. Çocuklar okula gitmekte ve öğrenmede güçlük yaşayabilir, günlük aktiviteler yapılamaz duruma gelebilir. Ayak ağrılarının şiddetli olması kişinin iş ve sosyal hayatını olumsuz etkileyebilir.

Ayak Ağrısı Nasıl Önlenir?

Uzun sürmeyen ve şiddetli olmayan ayak ağrılarınız varsa, evde uygulayabileceğiniz birkaç pratik yöntem ile bu ağrıları önleyebilirsiniz. Ayak ağrılarını önleyebilmenin ilk aşması, ayağa zarar veren etkenlerin ortadan kaldırılmasını sağlamaktır. Ayağın aşınmasını, zedelenmesini ve sürtünmesini sağlayan etkenlerden kurtulmanız gerekir. Bunun için ilk etapta rahat ve kaliteli ayakkabıların tercih edilmesi tavsiye edilmektedir.

İstirahat Ve Masaj

Ayak ağrısının önlenebilmesi için birkaç gün ayakların dinlendirilmesi gerekir. Ayakların soğuk kompres uygulanarak dinlendirilmesi sayesinde, ayak ağrılarının önüne geçmek mümkündür. Ayakların mümkün olduğu kadar serbest olması gerekir. Dinlenme sırasında ayak tabanlarına, parmak uçlarına ve topuklara yapılacak masaj ile ayakların rahatlaması sağlanabilir. Masajlar hafif ve yavaş hareketler ile yapılmalıdır. Masaj uygulanırken dairesel hareketler tercih edilmelidir.

Ayak Ve Tırnak Bakımı

Ayak ağrılarının nedeni tırnakların batması olabileceği gibi ayak mantarları da olabilir. Bu tür ağrıları önleyebilmek için ayak ve tırnak bakımlarının düzenli olarak yapılması gerekir. Ayak bakımı, ponza taşı kullanılarak ayakların yıkanması ile yapılabilir. Ayakların sürekli olarak havalandırılması, rahat ayakkabılar tercih edilmesi ve nefes alabilen pamuklu çoraplar giyilmesi tavsiye edilir. Tırnak bakımları ise haftalık olarak yapılmalıdır.

Tırnakların iç kısmı temizlenmeli ve tırnaklar düzenli olarak kesilmelidir. Pedikür yaptırıyorsanız, kullanılan aletlerin temiz olduğundan ve pedikür yapılan ortamın hijyenik olduğundan emin olmalısınız.

Sık Sorulan Sorular

Ayak ağrıları, hafife alınmaması gereken sorunlardır. Her ayak ağrısı basit bir nedenden kaynaklı olmayabilir. Uzun süren ve şiddetli ayak ağrılarınız varsa, vakit kaybetmeden doktora başvurmanız gerekir. Ayak ağrılarınız kısa süreli ve şiddetli değilse ancak sık aralıklar ile tekrarlıyorsa, bu ağrıları mutlaka önemsemeli ve doktora görünmelisiniz.

Uzun Yolculuklarda Ayak Ağrısını Önlemek İçin Ne Yapmak Gerekir?

Yapılan araştırmalar, 4 saatten fazla süren yolculuklarda ayak ve bacaklarda şişme ile birlikte ağrı görülmesi ihtimalinin arttığını kanıtlamıştır. Bu yolculuklarda susuz kalınması ve bacak bacak üstüne atılması, bacak damarlarında tıkanma ile birlikte ödeme ve ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bacaklarla birlikte ayaklarda şişme ve ağrı da görülür. Bu ağrıları önleyebilmek için bol bol sıvı alınmalı, kahve ve alkol gibi içeceklerden uzak durulmalı, bacaklara ve ayaklara masaj yapılmalı, ayakların sık sık çevrilmesi sağlanmalı, bacak bacak üstüne atılmamalı ve ayaklara masaj yapılarak kan dolaşımının artması sağlanmalıdır. Özellikle uçak ve tren yolculuklarında, aralarda küçük yürüyüşler yapılmalıdır. Otobüs ve otomobil yolculuklarında ise 4 saatte bir mola vermeye özen gösterilmeli, molalarda yürüyüş yapılmalıdır. Uzun yolculuklarda şişman olanlar, susuz kalanlar, uzun ya da kısa bacaklı olanlar, hamileler, yaşlılar ve tansiyon hastaları çok dikkatli olmalı, ayaklarına sürekli olarak masaj yapmalıdır. Uzun yolculuk sırasında rahat ayakkabılar tercih edilmeli, bacakları sıkan pantolonlar giyilmemeli ve ayakların nefes alması sağlanmalıdır.

Ayak Ağrılarını Gidermek İçin Doğal Tedavi Yöntemleri Var Mı?

Ayak ağrılarının çeşitli nedenleri olabilir. Bu ağrıların tedavisi için genelde istirahat tavsiye edilir. Bu istirahat ile birlikte uygulayabileceğiniz doğal tedavi yöntemleri de mevcuttur.

  • Sıcak ve soğuk su uygulaması; sıcak su ayaklardaki kan akışını hızlandırır iken soğuk su uygulaması iltihaplanmayı azaltır. Ayak ağrısının tedavisi için her iki yöntemi de uygulayabilirsiniz. İlk olarak ayaklarınızı sıcak bir suda bekletin. Ardından soğuk suya batıracağınız ayaklarınızı 1 dakika kadar dinlendirin. Bu işlemi en son soğuk suda bitecek şekilde arka arkaya 3 kez tekrarlayın. Bu sayede ayak ağrılarınızdan kurtulabilirsiniz.
  • Epsom tuzu; ayaklarınızda ağrının anlık olarak giderilmesini sağlar. Ilık suyun dolu olduğu bir geniş bir kabın içerisine 3 yemek kaşığı kadar epsom tuzu dökebilirsiniz. Bu kabın içerisine ayaklarınızı sokarak 15 dakika kadar bekleyin. Bu tedavi yönteminden sonra ayaklarınız kuruyabilir. Bu nedenle 15 dakika sonra ayaklarınızı kurulayabilir ve nemlendirici sürebilirsiniz.
  • Sirke; pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan iltihabı önleyici bir besindir. Küçük bir leğenin içerisinde sıcak su doldurduktan sonra 2 tatlı kaşığı sirke ekleyin. Sirkenin elma ya da üzüm sirkesi olması fark etmez. Bu suya deniz tuzu ya da epsom tuzu da ekleyebilirsiniz. Bu suyun içerisinde ayaklarınızı 20 dakika bekledikten sonra kurulayabilir ve nemlendirici kullanabilirsiniz. Ayak ağrılarından kurtulmak için bu yöntemi günde bir kez uygulayabilirsiniz.
  • Karanfil yağı; kan dolaşımının artmasını sağlar. Bu yağı ayaklarınıza ve topuklarınıza masaj yaparak sürebilirsiniz. Bu sayede eklem ağrısı, ayak mantarı, ayak ağrısı ve tırnak mantarı gibi sorunları tedavi edebilirsiniz. Karanfil yağını her gece yatmadan önce uygulayabilirsiniz.
  • Kırmızı acı biber; vücuttaki pek çok ağrının azalmasına neden olan kapsaisin adı verilen madde bakımından zengindir. Ayak ağrısı çekenlerin çoraplarının içine az miktarda kırmızı acı biber serpmesi tavsiye edilir. Bu sayede ayaklarınız sıcak kalacak ve ayak ağrılarının giderilmesi sağlanacaktır. Acı biberi sıcak suyun içine iki tatlı kaşığı kadar ekleyerek de kullanabilirsiniz. Ayaklarınızı bu suda 5 dakika bekleterek ayak ağrılarınızdan kurtulabilirsiniz.
  • Adaçayı; rahatlatıcı etkisi sayesinde ayaklardaki burkulma, yorgunluk ve gerginlikten meydana gelen ağrıların azalmasına yardımcı olur. Birkaç adet adaçayı yaprağını elinizle ezdikten sonra bir cezveye alın ve içine bir fincan kadar elma sirkesi ekleyin. İçine bir bardak su ekledikten sonra kaynatın. Kaynadıktan sonra altını kısın ve 5 dakika daha kaynamasını sağlayın. Bu karşımı bir pamuğa batırarak, ayaklarınızın ağrıyan bölümlerine uygulayın. Bu işlemi günde bir kez tekrarlayabilirsiniz.
  • Hardal tohumları; kan dolaşımını artıran, vücuttaki zehirli kimyasalları uzaklaştıran ve iltihabı azaltan etkiye sahiptir. Bu sayede ayak ağrılarının azalmasına da yardımcı olur. Bir avuç hardal tohumunu ezdikten sonra küçük bir leğenin içine koyduğunuz ılık suyun içine karıştırın. Ayaklarınızı bu suda 15 dakika kadar bekletin. Ayak ağrılarınızdan kurtulmak için bu işlemi günde bir kez uygulayabilirsiniz.
  • Kuşkonmaz bitkisi; iltihap ve ödem gibi nedenlerden kaynaklanan ayak ağrılarının giderilmesine yardımcı olur. Birkaç adet kuşkonmaz bitkisini sıcak suyun buharında haşlayarak tüketebilirsiniz. Yenerek tüketildiğinde antioksidan özelliği gösterir ve vücuttaki ödemi en aza indirir.
  • Diğer uçucu yağlar; ayak ağrısını tedavi etmekte etkili olabilirler. Özellikle nane yağı, okaliptüs yağı ve biberiye yağı gibi yağları kullandığınızda, ayak ağrılarınızdan önemli ölçüde kurtulabilirsiniz. Bu yağlardan herhangi birinin sıcak suyun içine 4 damla kadar ekleyin ve ayaklarınızı bu suda 15 dakika bekletin. Bu işlemi günde iki defa uygulayabilirsiniz.
  • Kuru nane; içinde mentol olduğu için ayak ağrılarını azaltıcı ve ayaklarınızı rahatlatıcı etki gösterir. Aynı zamanda kan akışını hızlandırır. Nanenin bu etkilerinden faydalanmak için 2 litre soğuk suyun içine 4 adet buz ve 2 yemek kaşığı kuru nane ekleyin. Bu suyun içinde ayaklarınız en az 15 dakika boyunca bekletin. Sürenin sonunda ayaklarınızı kurulayın ve bir nemlendirici sürün. Bu su sayesinde ayak ağrılarınızdan kısa sürede kurtulabilirsiniz.

Ayak Ağrıları İçin Evde Uygulanabilecek Yöntemler Nelerdir?

Ayak ağrılarından evde uygulayabileceğiniz birkaç basit yöntem ile kısa sürede kurtulabilirsiniz. Bu yöntemleri düzenli olarak uyguladığınızda, ayak ağrılarından kalıcı olarak kurtulmanız mümkündür.

  • Ağrıyan ayaklarınızı 10 dakika kadar kalp seviyesinden yukarıda tutarak, kan dolaşımının artmasını sağlayabilirsiniz. Bu yöntemi ayaklarınızın yorgunluktan ağrıdığı zamanlarda uygulayabilirsiniz.
  • Ayak ağrısının en önemli nedenlerinden biri rahatsız ayakkabılardır. Ayakkabılarınızı her gün farklı giyerek de ayaklarınızın rahatlamasını sağlayabilirsiniz.
  • Ayakta sabit durmanız gerektiğinde, ayaklarınızı sırası ile dinlendirmeye gayret edin. Ayakta durduğunuzda tüm vücut ağırlığı ayaklarınıza binecek ve ağrı yapacaktır. Ayakta kaldığınız süre boyunca ayaklarınızı sırası ile birkaç dakika dinlendirerek, ayak ağrılarını önleyebilirsiniz.
  • Uzun yürüyüşler yaparken ayaklarınızın ağrısını engellemek için ara sıra temponuzu değiştirmeniz gerekir. Bu sayede ayak kaslarınızı dinlendirebilirsiniz.
  • Ayak nasırlarından dolayı ağrılarınız varsa, bunların tedavisini kendiniz yapmamalısınız. Nasır tedavisi için öncelikle rahat ayakkabılar tercih etmeli ve ardından bir doktora görünmelisiniz.
  • Ayak ağrılarınızın azalması için ayakkabı tercihinin kaliteli olmasına özen gösterin.
  • Uzun yolculuklar sırasında ayaklarınıza masaj yapmaya ve rahat ayakkabılar giymeye özen gösterin.
  • Ayakkabı topuğunuzun 5 cm’yi geçmemesine dikkat edin.
  • Ayak tırnaklarından dolayı ayak ağrısı yaşıyorsanız, tırnaklarınızı oval olarak değil düz olarak kesmeye özen gösterin.
  • Ağrıyan ayaklarınızı dinlendirmeye özen göstermelisiniz. Dinleme sayesinde ayak dokularının yenilenmesini sağlayabilirsiniz.
  • Soğuk uygulaması ile ayak ağrılarının azalmasına yardımcı olabilirsiniz. Plastik bir torbaya ya da bir havluya koyacağınız buzu 10 dakika kadar ayaklarınızda bekletebilirsiniz.
  • Ayağı sarmak ve yüksekte tutmak da ayaktaki ödemin azalmasına ve ayak ağrılarının yok olmasına yardımcı olacaktır. Ayaklardaki şişme, ağrıların artmasını sağlar. Ayaklarınızı sıcak tutarak ve kan dolaşımının artmasını sağlayarak şişliğin azalmasını ve ağrıların ortadan kalkmasını sağlayabilirsiniz.

Ayak Ağrılarında Hangi Tedaviler Uygulanıyor?

Ayak ağrılarının tedavisi, ağrının kaynaklandığı nedene göre farklılık gösterir. Düztabanlıktan kaynaklanan ağrıların tedavisi için alçak topuklu ayakkabılar, özel destekli tabanlar ve ameliyat yöntemleri kullanılır. Pek çok ayak hastalığının tedavisi için özel destekli tabanlar, özel ayakkabılar ya da ameliyat yöntemleri tercih edilebilir. Bu tedavi yöntemleri hastalığın ilerlemesine göre de değişiklik gösterir. Genel olarak ilk etapta ağrıyı azaltan ve iltihaplanmayı önleyen ilaç tedavileri önerilir. Ayakta şekil bozuklukları olması durumunda ise fizik tedavi ve egzersizler önerilebilir. Kemik çıkıntılarının azaltılmasını sağlamak ya da ayaktaki şekil bozukluklarını gidermek için cerrahi işlem uygulanabilir. Ayak ağrılarının tedavisi sürecinde hastaların istirahat etmesi tavsiye edilir.

Stres Kırıklarına Bağlı Ayak Ağrısı Nedir?

Stres kırığı, tekrarlayan küçük yaralanmalar ya da darbeler nedeniyle kemiğin yorulması sonucunda ortaya çıkan kırıklara verilen isimdir. Ani kırıklar gibi birdenbire oluşmayan stres kırıkları zaman içinde meydana gelir. Yaralanmaların üst üste gelmesi sonucunda kemikte bir zayıf nokta oluşur ve kemik bu noktadan çatlamaya başlar. Stres kırıklarının en sık görüldüğü yerler ayak tarak kemikleri, kaval kemiği ve ayak bileği kemiğidir. Stres kırıkları, ayağın belirli bir bölgesinde geçmeyen ağrıya ve şişmeye neden olurlar. Bu kırıklar yanlış ayakkabı seçimi, topuklu ayakkabı ile çok fazla ayakta kalma ve spor yapan askerlerin çok fazla ayakta kalması nedeniyle oluşabilir. Stres kırıkları en fazla sporcular ve askerlerde görülür.

Ayak Ağrıları Yaşlanmaya Bağlı Olarak Mı Ortaya Çıkıyor?

Ayak ağrıları her yaş grubunda görülebilir. Ancak yaşlanma ile birlikte kemik erimesi, şeker hastalığı gibi hastalıklar ortaya çıkar ve bu hastalıklar nedeniyle ayak ağrılarında artış görülebilir. Uzun yıllar boyunca vücudun ağırlığı çeken ayaklar, yaşlanma ile birlikte kas ve kemik yapısının zayıflaması nedeniyle ağrıyabilir.

Ayak Ağrıları Cerrahi Gerektirir Mi?

Ayak ağrısının nedenine bağlı olarak tedavisi için cerrahi işlem gerekebilir. Ayaktaki şekil bozukluklarının düzeltilmesi ya da çıkıntılı olan kemiklerin tıraşlanması için cerrahi tedavi uygulanabilir. Ayak ağrıları için cerrahi işlemler, genellikle kemik yapılarını düzeltmek için uygulanır.

Ayak Ağrıları İçin Hangi İlaçlar Kullanılıyor?

Ayak ağrısının azaltılması ve şişmenin önlenmesi amacıyla bazı ilaçlar kullanılabilir. Bunlar; ağrıyı azaltmaya yardımcı olan asetaminofen grubu ilaçlar hem ağrıyı hem de iltihaplanmayı azaltan aspirin, ibuprofen ve naproksen grubu ilaçlardır. Bu ilaçların kullanımından önce mutlaka doktor tavsiyesi alınmalıdır çünkü kullanılacak dozun oranı önemlidir. Mide ve böbrek problemi olan hastaların da bu ilaçları kullanmadan önce, doktorundan onay alması gerekir.

Tabanlık Kullanımı Ayak Ağrılarını Önler Mi?

Tabanlık kullanımı ayak ağrılarını önleyebilir. Ancak her ayak ağrısı için tabanlık kullanılmaz. Doktor tavsiyesi ile kişiye özel üretilen ya da ayağınızda bulunan hastalığa uygun olan tabanlıklar kullanmanız gerekir. Tabanlık kullanımı taban düşüklüğünde, topuk dikeni ağrılarında, ön tarak kısmında ağrı olması durumunda, içeri ya da dışarı basma durumunda ve yüksek ayak çukuru ağrılarında kullanılır.

Ayaklarda Görülen Ağrılar Kemik Kanseri Belirtisi Olabilir Mi?

Ayaklarda ağrı görünmesinin nedeni kemik tümörlerine bağlı ise, kanserden bahsedilebilir. Ancak her ayak ağrısı kanser değildir. Kemik tümörü çocuk yaşlardan itibaren her yaşta görülebilir. Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda, büyüme ağrıları ile karıştırılır. Büyüme ağrıları ayakların ve bacakların her iki tarafından görülürken kemik kanseri olması durumunda ayağın ya da bacağın tek tarafından şiddetli ağrı hissedilir. Hastada oluşan bu ağrılar dayanılmayacak bir duruma dönüşebilmekte ve adeta hastayı uykusundan uyandıracak düzeyde rahatsız edebilecek ağrılardır. Kemik tümörü olması durumunda basit bir düşme ile kırıklar meydana gelebilir ve ayakta ele gelen şişlikler oluşabilir. Bu belirtilerin birinin bile görülmesi durumunda vakit kaybedilmeden doktora başvurulması gerekir.

Çocuklarda Görülen Ayak Ağrıları Büyüme Geriliği Nedeni Olabilir Mi?

Çocuklarda görülen ayak ağrıları genellikle aşil tendonundan kaynaklanır. Bu tendon, vücudumuzda bulunan en uzun tendondur ve büyüme çağındaki çocuklarda bu tendonun kasılmasına bağlı olarak ayaklarda ağrı görülebilir. Büyüme ağrısı olarak adlandırılan bu ağrılar, büyüme geriliğinin değil, büyümenin gerçekleştiğinin göstergesidir. Ancak her ağrı, büyüme ağrısı olmayabilir ve çocuklarda yaşanan ayak ağrılarının sebeplerinin mutlaka araştırılması gerekir. Büyüme ağrıları çocukların aktivitelerinde ya da büyümelerinde bir sıkıntı yaşamalarında neden olmaz. Ancak ayaklardaki ağrının sebebi kemik tümörleri, eklem iltihabı ya da romatizma iltihabı olabilir. Bu durumlar, büyüme geriliğine neden olan sorunlardır. Büyüme ağrıları ile bu hastalıkların birbirinden ayrılması için mutlaka doktora gidilmelidir.

Ayak Ağrısı Kaç Günde Geçer?

Ayak ağrıları ile oldukça sık karşılaşılmaktadır. Başlıca sebep ayakların aşırı yorulması olsa da daha genel bir perspektifle bakıldığında yüzlerce farklı sebep saymak mümkündür. Ağrı ağrısının kaç günde geçeceği de sebep olan faktöre göre değişir. Basit yorgunluklarda birkaç saat içerisinde ayak ağrısı ortadan kalkarken kemik sorunlarında ve tendon sorunlarında ağrının ortadan kalkması ayları hatta yılları bulabilmektedir.

Ayak Ağrısına Hangi Bölüm Bakar?

Ayak ağrısına sebep olan faktörlerin yüzde seksen kadarı ortopedi bölümünün ilgi alanına girmektedir. Eğer birkaç günden fazla süren ve sebepsiz yere gelişen bir ayak ağrısı söz konusu ise mutlaka ortopedi uzmanına başvurulmalıdır. Yapılan ilk incelemenin ardından tedavi ya ortopedi bölümünde ya da sevk gerçekleştirilen diğer bölümde yapılacaktır.

Ayak Ağrısı Neden Olur Ve Neyin Belirtisidir?

Ayak ağrısını ortaya çıkaran faktörler oldukça fazladır. Temel sebep ayakta fazla kalınması ve bir ayağa, diğer ayaktan çok daha fazla yük verilmesidir. Fazla kilo problemi, tendon yaralanmaları ya da zedelenmeleri, romatizma hastalıkları, iltihaplı hastalıklar, diyabet, ergonomik olmayan ayakkabı kullanımı, tırnak batmaları ve kemiği ya da ayak dokusunu tutan tümörler başlıca ayak ağrısı sebepleridir. Ayak ağrıları da bu hastalıkların bir belirtisi olarak ortaya çıktığından dolayı inceleme aşamasında görüntüleme tekniklerinden yararlanılarak ağrının geliştiği bölge analiz edilmelidir.

Hamilelikte Ayak Ağrısı Olur Mu?

Kaslar, kiloya göre gelişmektedir. Kısa süreli kilo alımı gerçekleşirse ayak yapısının ve kaslarının buna uyum sağlaması kolay değildir. Hamilelik döneminde kilo ciddi miktarda artar ancak ayak kasları ve kemikleri buna uyum sağlayamaz. Ayakta normal süreler durulsa dahi kilonun hızlı artmış olmasından dolayı ayak ağrısı gelişir. Yapılması gereken şey ayakta durma süresini azaltmak ve egzersizler yapmaktır.

İlgili Bölümler
İlgili Ameliyatlar
İlgili Tedaviler