Sizlere daha iyi bir hizmet sunabilmek için sitemizde çerezlerden faydalanıyoruz. Deneyimlerinizi kişiselleştirmek amacıyla KVKK ve GDPR uyarınca kullanılan çerezler bakımından daha fazla bilgi için Kişisel Verilerin Korunması Kanunu sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.

Raşitizm Tedavisi

Genellikle D vitamini eksikliğinden kaynaklı olarak gelişen raşitizm rahatsızlığı halk arasında kemik zayıflaması olarak adlandırılır. Rahatsızlık yetişkin bireylerden çok çocuklarda görülüyor. Bunun ana nedeni ise çocuklarda meydana gelen vitamin eksiklikleri ve çeşitli komplikasyonlardır. Özellikle küçük yaştaki çocukların anne sütünü yeteri miktarda emmemesi raşitizm hastalığını tetikleyen en önemli etmendir. Hangi yaş grubu olursa olsun raşitizm rahatsızlığının tedavi süresi uzundur. Fakat tedavi süresini belirleyen faktör kişinin yaş aralığı ile ilişkilidir. Tedavi süresi boyunca yapılacak uygulamaların aksatılmaması ve yapılacak uygulamaların periyodik olarak sürdürülmesi gerekir.

İnceleyen ve Onaylayan : Prof. Dr. İrşadi İstemi Alp Yücel

Raşitizm Tedavisi Türleri

Raşitizm rahatsızlığı ile mücadele edebilmek için uygun tedavi yöntemlerinin izlenmesi gerekir. Rahatsızlıktan kurtulmak için sunulan tedavi seçenekleri uzun süre uygulama gerektiren seçeneklerdir. Uzman doktorlar tarafından yapılacak test ve analizlere göre uygun olan tedavi seçeneği belirlenir. Günümüzde raşitizm tedavisinde kullanılan yöntemler arasında; d vitamini takviyesi, iskelet deformite tedavisi, egzersiz, genetik raşitizm tedavileri, yeterli güneş ışığı alma ve sağlıklı beslenme yer alır. İlgili seçenekler hastaya uygun plan ile sunulmaktadır.

D Vitamini Takviyesi

Raşitizm rahatsızlığının ana sebebi D vitamini eksikliğidir. Birçok besin grubunda yer alan D vitamininin yeteri miktarda alınmaması özellikle çocukların raşitizme yakalanmasına neden olabilir. Genellikle balık, yumurta, peynir türleri ve süt D vitamini kaynakları arasındadır. Bu besin gruplarının özellikle kahvaltı grubuna yakın olan kısmının günlük olarak tüketilmesi önerilir. Balık tüketiminin ise haftalık olarak düzenli periyotlarla sürdürülmesi tavsiye edilir. Sıklıkla vurgulanan anne sütünde ise D vitamini oranı çok düşüktür. Anne sütünün yeterli olmadığı noktalarda takviye yapılması uygundur. Ancak yapılacak takviyelerin uzmanlar tarafından belirlenmesi gerekir.

Ağız Yoluyla

D vitamininin vücuda alımında iki farklı yol bulunur. Ağız yoluyla D vitamini almak en uygun yöntemlerden birisidir. Ağız yoluyla D vitamini takviyesi yapıldığı takdirde vitamin yağ ile birlikte bağırsakta emilir. Ayrıca ağızdan alınan D vitamini kaynağı karaciğer ve böbrekte kullanıma hazır hale getirilir ve vücudun günlük D vitamini ihtiyacı karşılanır. Bu tür takviyeler vitamin hapları aracılığıyla alınabilir. Vitamin hapları periyodik olarak kullanımda etkili sonuçlar verir.

Kasa Enjekte

Yoğun vitamin eksikliği yaşayan kişiler için uygulanan alternatif yöntemlerden birisi kasa enjekte yöntemidir. D vitamini kasa enjekte yapılarak kullanılabilir. Vitamin eksikliğine bağlı olarak uzman doktor tarafından belirlenen miktarda kas gruplarına D vitamini enjekte edilebilmektedir. D vitaminin belirli kas gruplarına enjekte edildiği biliniyor. Bu kas grupları kalça veya bacak kası olarak teyit edilmiştir. Genellikle aylık periyotlarla kullanılır ve her ay 1 ampul D vitamini kullanılması önerilir.

İskelet Deformiteleri Tedavileri

İskeleti oluşturan doku taslaklarının birbirinden farklı sebeplerle birlikte deforme olması durumuna iskelet deformitesi adı verilir. İskelet sisteminde meydana gelen deformiteler doğuştan veya sonradan gelişen deformiteler olarak iki farklı şekilde incelenir. Vücutta meydana gelen D vitamini eksikliği nedeniyle sonradan gelişim gösteren iskelet deformasyonlarını görmek mümkündür. Bu tür deformite rahatsızlıklarında uygulanan tedavi seçenekleri uzman doktorlar tarafından belirlenir. Uygulanacak tedavi yöntemleri arasında terapi ve cerrahi operasyonlar yer almaktadır.

Destek Terapi

İskeleti oluşturan kas dokularının doğuştan veya kronik olarak ortaya çıkması ile birlikte uygulanan tedavi yöntemi terapi desteğidir. Terapi desteği bir bakıma fiziksel tedavi ile benzer niteliktedir. Uzmanlar tarafından yapılan tedavi uygulamasında ''The Redcord Trainer'' aracı kullanılır. Günümüzde farklı versiyonları ile bulunabilecek bu araç fiziksel tedavi uygulaması olarak tanımlanabilir. Hastanın yaşadığı kısmi deformiteler veya iskelet deformiteleri için ilgili teknik kullanılır. Boyun, omuz, kalça, pelvis ve bel bölgesi için uygulama yapılabildiği teyit edilmiştir. Destek terapi uygulaması bugüne dek birçok olumlu sonuç sunan tıbbi uygulamalardan birisidir.

Nasıl Yapılır?

Destek terapi yönteminde iki kritik nokta bulunur. Bu noktalar tanı ve tedavi sürecini kapsar. Tanı sürecinde hastanın uygun pozisyonda araç içerisine yerleştirilmesi sağlanır. Lastikler tam olarak uygun noktalara geçirilir. Tutunma süresi ve zayıf bağlantı testi gibi kritik değerler hesaplanarak ilgili tanı konulur. Hastanın Redcord Trainer aracı içerisinde bulunduğu sürede var olan iskelet deformasyonları ile ilgili yeterli düzeyde analiz yapılır. Analiz sonucuna göre uygulanacak tedavi yöntemi belirlenir. Ayrıca iskelet deformasyonuna neden olan etmenler analiz süresince uzmanların üzerinde durduğu hususlardan birisidir.

Cerrahi İşlem

İskelet deformitelerinde uygulanan bir diğer tedavi seçeneği cerrahi işlemlerdir. Terapi yönteminin yetersiz kaldığı noktalarda cerrahi seçenek devreye giren. İskelet sisteminde meydana gelen bozukluklar ve yanlış yöndeki gelişimler cerrahi seçenek ile son bulabilir. Cerrahi işlem kararı uzman doktorun analizlerine ve test sonuçlarına bağlı olarak alınır. Kişi iskelet deformite rahatsızlığından kurtulmak için cerrahi işlem seçeneğini seçebilir. Fakat bu işlemi uygularken deformasyona uğrayan noktanın verileri detaylı olarak incelenmelidir. Çünkü iskelet sisteminde birçok bölge birbirine komşu olan iskelet grupları ile bağlantılıdır. Bağlantılı noktalar operasyona dahil edilebilir.

Nasıl Yapılır?

İskelet deformiteleri için uygulanan cerrahi operasyonlar belirli testler sonucunda uygulanır. İlk olarak film çekilmesi ve bölgenin detaylı bir şekilde incelenmesi sağlanır. Tedavi seçeneğini belirleyen ana etmen hastanın yaşı, deformitenin yerleşim yeri ve deformitenin gelişim noktasıdır. Tüm bunlar detaylı bir şekilde incelenir. Erken teşhis yapılan iskelet deformiteleri kolay bir şekilde tedavi edilebilir. Ancak tanı ve tedavi süresi gecikmiş ise deformite farklı gruplara etki etmiş olabilir. Komşu iskelet gruplarının da ilgili deformiteden etkilenmesi durumunda cerrahi operasyon seçeneği genişler. Deformite düzeltme cerrahisi olarak uygulanan eksternal fiksatör, plak vidaları intramedüler çivi seçenekleri iskeletin düzeltilmesine yardımcı olur. İlgili seçenekler kullanılmaya başlandığında ilk 1 yıl içerisinde değişim fark edilebilir düzeyde olacaktır.

Egzersiz

Raşitizm rahatsızlığının tedavisinde kullanılan çeşitli egzersiz yöntemleri bulunmaktadır. Uzman doktorlar tarafından belirlenen egzersiz uygulamaları geniş zamanda etkili sonuçlar verir. Özellikle fiziksel egzersizler ve yoga bu konuda tercih edilen ideal uygulamalar arasında yer alır. Günlük olarak minimum 15 dakika fiziksel egzersiz yapmak ve bunu ideal düzeyde yoga ile desteklemek kemik gelişimini ve kemiklerin sağlıklı kalmasını önemli oranda etkiler. Fiziksel egzersizler daha esnek olmayı sağlarken aynı zamanda kas gruplarının gelişmesine de yardımcı olur. Başlangıç seviyesinde yapılan egzersiz uygulamaları basit düzeydedir. Buradaki amaç kişinin zorlanmadan rahat bir şekilde kemiklerini ve kas gruplarını güçlendirmesini sağlamaktır. İlerleyen düzeyde ise yine kişiyi yıpratmayacak uygulamalar listeye ilave edilebilir. Egzersiz uygulama planı edinmediyseniz uzmanlardan destek alarak kendinize uygun bir plan oluşturabilirsiniz.

Genetik Raşitizm Tedavisi

Genetik raşitizm tedavisinde iki farklı yöntem kullanılmaktadır. Uzman doktorlar tarafından yapılan testler sonucunda hastaya fosforlu ilaçlar verilir. Bunun yanı sıra aktif D vitamini hormonları takviyesi yapıldığı ve alternatif tedavi yöntemi olarak D vitamini takviyesinin uygulandığı teyit edilmiştir. İki farklı şekilde yapılan uygulama genetik raşitizm tedavisinde sıklıkla kullanılır.

D Vitamini Hormonları

Raşitizm rahatsızlığının ortaya çıkmasının ana sebeplerinden birisi D vitamini yetersizliğidir. Raşitizm tedavisinde kullanılan yöntemlerden birisi olarak bilinen D vitamini hormonu takviyesi de rahatsızlık ile mücadele edebilmek adına önemli bir husustur. Kişilerin vücudunda eksik olan D vitamini oranı net olarak ölçülemez. Ancak raşitizm hastalığına neden olan D vitamini eksikliğini gidermek için iki farklı yöntem kullanılır. Birincisi güneş ışığından faydalanma, ikincisi ise günlük D vitamini takviyesidir. Günlük takviye ile birlikte güneş ışığını da yeterli miktarda alan hastaların kısa süre içerisinde raşitizm rahatsızlığından kurtulduğu gözlemlenmiştir. Güneş ışığının az olduğu alanlarda yaşıyorsanız bu gibi durumlarda uzman doktorlardan yardım almalı ve hangi yolu izlemeniz gerektiği konusunda bilgi edinmelisiniz.

Fosforlu İlaçlar

Genetik raşitizm tedavisinde uygulanan yöntemlerden bir diğeri fosforlu ilaç desteğidir. Kişinin vücudunda eksik olan D vitaminini dengelemek için uzmanlar tarafından sunulan fosforlu ilaç grupları tedavi sürecini hızlandırır. İhtiyaç duyulan düzeyde fosforlu ilacı periyodik olarak kullanmak yeterli olacaktır. Fosforlu ilaçların doktor reçetesi ile alınması tavsiye edilir. Bilinçli bir şekilde tüketildiği takdirde rahatsızlığı atlatmak daha kolay olacaktır.

Sağlıklı Beslenme

Raşitizm hastalığı ile mücadele edebilmek için yapılan uygulamalardan bir diğeri sağlıklı beslenme metodudur. İlgili uygulamada genellikle D vitamini bakımından gıda ürünleri tüketilir. D vitamini bakımından zengin olan gıda ürünleri uzman doktorlar tarafından hastaya bildirilir. İlgili gıda ürünlerinin periyodik olarak tüketilmesi gerektiği yönünde talimat verilerek hastanın beslenme alışkanlığı kazanması sağlanır. Böylece D vitamini eksikliği sağlıklı beslenme yöntemi ile giderilir.

Yeterli Güneş Işığı Alma

Raşitizm hastaları için doğal D vitamini kaynağı olan güneş ışığı büyük bir önem taşır. Güneş ışığının kemik yapısına sağladığı katkı oldukça fazladır. Vücudun doğal yollarla D vitamini alması açısından güneş ışını altında belirli süre geçirmenin faydalı olduğu vurgulamıştır. Çok fazla güneş ışını altında kalmak cilt yanıklarına ve cilt kanserine neden olabilir. Bu neden orantılı bir şekilde güneş ışını almak gerekir.

Raşitizm Tedavisi Öncesi

Raşitizm rahatsızlığı doğuştan gelen bir rahatsızlık olduğu gibi sonradan gelişebilen rahatsızlık türlerinden birisidir. İlgili rahatsızlığa sahip olan hastaların tedavi öncesinde belirli testleri yaptırması ve film çektirmesi gerekir. İskelet bölgesinde meydana gelen deformasyonlar ve bozuklukların film çekilerek ortaya çıkarılması mümkündür. Bu nedenle uzmanların talebi doğrultusunda film çekilir ve gerekli testler eksiksiz bir şekilde uygulanır. Tedavi öncesi süreci; raşitizm tanısı konulması, hastanın genel sağlık durumunun incelenmesi ve tedavi yöntemlerinin belirlenmesi işlemleri kapsar.

Raşitizm Tanısının Konulması

Raşitizm rahatsızlığının tanısının konulması için birkaç test sonucunun elde edilmesi ve pelvik muayene yöntemi ile kısmi inceleme yapılması gerekir. Tedavi sürecine geçilmeden önce elde edilen tüm bulgular değerlendirilir ve tanı konulur. Raşitizm tanısının ardından hastanın hangi tedavi yöntemi ile sağlığına kavuşturulacağı belirlenir.

Hastanın Genel Sağlık Durumunun İncelenmesi

Raşitizm rahatsızlığında hastanın genel sağlık durumu yakından incelenir. Hastanın rahatsızlık yaşadığı bölgedeki sorunlar dahil genel olarak yaşadığı sağlık problemleri ve hastalık geçmişi de uygulanacak tedavi yöntemini etkiler. Bu nedenle uzman hekimler tarafından yapılacak incelemeler arasında genel sağlık durumunun analiz edilmesi seçeneği de yer almaktadır.

Tedavi Yöntemlerine Karar Verilmesi

Raşitizm tedavisinde uygulanan tedavi yöntemleri birbirinden farklıdır. Bu hastanın durumuna ve tanı sürecine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Kimi hasta için terapi tedavisi uygulanırken kimisi içinde cerrahi operasyon seçenekleri değerlendirilir.

Raşitizm Tedavisi Sonrası

Raşitizm tedavisinin ardından hastalara uygulanan tedavi yöntemlerinin sonuçları yakından izlenilir. Yapılan cerrahi işlemler sonrasında hastanın verdiği tepki ve işlem yapılan bölgedeki değişimler en ince ayrıntısına kadar analiz edilir. Tedavi sonrası süreçte hastanın vereceği reaksiyon çok önemlidir. Uzman doktorlar bu konuda hassas davranarak gerekli uygulamaları sürdürür. Bu süreçte yapılan işlemler ise doktor kontrollerinin aksatılmaması ve hastanın dikkat etmesi gereken noktaların kontrolünün sağlanmasıdır.

Doktor Kontrolleri

Raşitizm tedavisi sonrasında yapılan tedavi uygulamasının ardından ilgili nokta kontrol edilmektedir. Aynı zamanda hastanın değerlerinde bir değişim olup olmadığı analiz edilir. Doktorlar bu konuda oldukça hassastır. Raşitizm önemli rahatsızlık gruplarından birisi olduğundan dolayı tedavi öncesi süreç kadar tedavi sonrası da önem taşır.

Hastanın veya Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gerekenler

Raşitizm tedavisi olan hastanın dikkatli olması gerektiği bazı noktalar bulunur. Bu noktaların tedavi sonrası süreçte uzman doktor tarafından hastaya iletildiği bilinmektedir. Hasta tedavi sonrası süreçte neleri yapması gerektiğini ve nelerden kaçınması gerektiğini en ince ayrıntısına kadar öğrenir ve bilinçli bir süreç geçirir. Tedavi sonrasında hastanın uyarılara dikkat etmesi iyileşme sürecini hızlandıracaktır.

Sık Sorulan Sorular

Raşitizm hastalığı ülkemizde de en çok görülen rahatsızlık türlerinden birisidir. Doğuştan veya sonradan gelişim gösteren bu hastalık birçok vatandaşın aklında soru işareti yaratan önemli problemlerin başında geliyor. Bu nedenle sizler için hazırlamış olduğumuz sıkça sorulan sorular bölümünde bu konulara değineceğiz.

D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Raşitizm tedavisinde doğal yollarla D vitamini almak çok önemlidir. Bunu güneş ışınından veya D vitamini kaynağı olan besin gruplarından karşılamak mümkündür. D vitamini bulunan besin kaynakları; süt, ayran, kefir, peynir türleri, yoğurt, tereyağı, somon, ton balığı, uskumru, istiridye, yumurta sarısı, tatlı patates, karaciğer, maydanoz, ısırgan otu, yulaf, yonca, mantar, balık yağı vb. şekilde sıralanmıştır. Daha çok deniz ürünlerinin ağırlık gösterdiği listede yer alan bu ürünlerin orantılı bir şekilde tüketilmesi ve tüketim sürecinin periyodik olarak devam ettirilmesi gerekir. Uzman doktorlar konu ile ilgili olarak en uygun reçeteyi hazırlayacak ve sizlere hangi besin gruplarını tercih etmeniz gerektiğini söyleyecektir.

Tedavi Ne Kadar Sürer?

Raşitizm hastalığı uzun süren tedavi yöntemlerini kapsamaktadır. Ani işlemlerden birisi olan cerrahi operasyonlarda dahi sonuç alabilmek uzun süreleri beraberinde getirir. Özellikle doğal yönden besin alarak uygulanan tedaviler ve terapi odaklı tedavi yöntemleri belirli seanslar ve süreçler eşliğinde sürdürülür. İlgili tedavi yöntemlerinin tamamı minimum 3 ay maksimum 2 yıl ve üzerinde süre alabilir. Bu süre hastalığın ilerleme seviyesi ve hastalığın türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Hastalık Tamamen İyileşir mi?

Raşitizm rahatsızlığının türü ve şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösteren iyileşme süreci genellikle olumlu sonuç vermektedir. Hastalık sonrasında kalıcı hasar ile karşılaşmak mucizevi bir sonuçtur. Fakat talimatları tam olarak yerine getiren raşitizm hastalarının tamamen sağlığına kavuştuğu gözlemlenmiştir. Bunun yanı sıra raşitizm hastalarının belirli oranda iyileşme kat ettiği fakat bazı noktalarda zorluk yaşadığını görmekte mümkündür.

Cerrahi İşlem Hangi Durumlarda Gerekli Olur?

Raşitizm hastalığının tedavi yöntemleri arasında bulunan cerrahi işlem seçeneği iskelet deformasyonlarının hat safhada olduğu aşamada uygulanır. İskeletin ve iskelete bağlı kemik gruplarının doğrudan veya dolaylı bir şekilde etkilendiği durumlarda cerrahi işlem uygulanarak gerekli onarım sağlanır. İskeletin ideal seviyeye ve konuma getirilmesi ve iyileştirilmesi için cerrahi işlem yapılması zorunludur. Alternatif tedavi yöntemleri ileri derecedeki raşitizm hastalarında sonuç vermez. Bu nedenle hastalığın son evresindeki kişiler cerrahi işlem yaptırır.

Yoganın Raşitizm Tedavisinde Yeri Var mı?

Birçok insan tarafından gereksiz olarak görülen ve tam olarak uygulanamayan yoga, uzman kişilerden alınan dersler neticesinde olumlu sonuçlar vermektedir. Günümüzde birçok uzman doktor yoga tekniğini rahatsızlıklar ile mücadele konusunda önermektedir. Yoga en başta psikolojik olarak fayda sağladığı gibi raşitizm hastalığı gibi önemli bir hastalığın gelişimini de durdurur. Uygun formatta yoga yapılarak raşitizm hastalığından korunmak mümkündür. Aynı zamanda kemik gelişimi ve kemiğin sağlıklı kalmasını sağlayan yoga teknikleri kısa sürede olumlu sonuç alınmasına yardımcı olur. Yoga uygulamalarının periyodik olarak sürdürülmesi ve uygun tekniklerin sürekli olarak uygulamalara dahil edilmesi son derece önemlidir. Yoga tekniği aynı zamanda sağlıklı yaşam anlamına da gelir.

Tedavi Edilmezse Neler Yaşanır?

Raşitizm hastalığında tedavi seçeneği çok önemlidir. Özellikle erken yaşta tanı konulan hastaların tedavi olması şarttır. Çocukların raşitizm hastalığından en fazla etkilenen grup olduğu bildirilmiştir. Eğer çocuklar raşitizm hastalığına yakalanmışsa ebeveynlerin bu konu üzerinde önemli durması gerekir. Rahatsızlık tedavi edilmezse çocuğun gelişimi olumsuz yönde olacaktır. Özellikle yaşıtlarına göre boyunun daha kısa olması, bacaklarda ve eklemlerde olumsuz gelişimler gözlenmesi mümkündür. Bu gibi durumlardan kaçınmak için raşitizm hastalığının tedavi edilmesi gerekir.

Bebekleri Raşitizmden Korumak İçin Neler Yapmak Gerekir?

Bebeklerin raşitizm rahatsızlığından korunması için anne sütünün yeterli olarak verilmesi gerekir. Anne sütü D vitamini bakımından oldukça zengindir. Bu nedenle bebeğin anne sütünü yeterli miktarda alması gerekir. Bu konuda bilgi sahibi olmayan ailelerin uzman doktorlardan yardım alarak ne kadar oranda süt verilmesi gerektiği hakkında bilgi alabilir.

Tedavisi Zor mudur?

Raşitizm hastalığının tedavi yöntemleri birbirinden farklıdır. İskelet sistemi ile doğrudan alakalı olan rahatsızlığın tedavisi ise zorlu süreçleri beraberinde getirir. Özellikle raşitizmin ilerleyen evrelerinde zorluk yaşamak mümkündür. Cerrahi operasyon ve terapi seçenekleri hastanın en çok zorlandığı tedavi yöntemlerini içerir. İlgili seçenekleri değerlendiren hastalar farklı oranda zorluk yaşayabilir.

Bitkisel Tedaviler İşe Yarar mı?

Raşitizm hastalığı ilk aşamada ise bitkisel tedavi yöntemlerini uygulamak faydalı sonuçlar sağlayacaktır. Ancak gelişimin son aşamasında olan raşitizm hastaları bitkisel yöntemleri kullanamaz. Burada daha çok cerrahi işlemler ön plana çıkar. Bitkisel tedavi yöntemleri ile sağlıklı beslenme seçeneği birleştirildiği takdirde raşitizm gelişimini durdurmak mümkün olabilmektedir. Uygun olan bitkisel tedavi yöntemleri tanı sonrasında belirlenir. Kişinin bireysel olarak bitkisel tedavi uygulaması yapması mümkün değildir. Bu konuda uzman doktorlar önemle uyarı yapmaktadır.

Raşitizm Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavisi en kolay hastalıkların başında raşitizm gelmektedir. Tedavinin temel amacı D vitamini depolarının tekrar doldurulmasıdır. Bu amaçla da ya oral yol ya da kas yapıları kullanılır. Eğer ağız yolundan D vitamini takviyesi yapılacaksa alınması gerekenin yaklaşık on – on iki katı verilir. Bu sayede D vitamininin yeterli seviyede sindirilmesi sağlanır. Eğer kas dokularına enjeksiyon gerçekleştirilecekse ideal miktarın yüzde on kadar fazlası verilir. Raşitizm hastalığının tedavisi bu şekildedir ve düzenli kontrollere göre vitamin takviyesi tekrarlanabilir.

İlgili Bölümler
İlgili Hastalıklar